ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ - ΩΔΗ ΕΙΣ ΣΑΜΟΝ
Ωδή τετάρτη
[XIV]
Εις Σάμονα΄Όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ του φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας, ας έχωσι·
θέλει αρετήν και τόλμην5
η ελευθερία.
β΄
Αυτή (και ο μύθος κρύπτει
νουν αληθείας) επτέρωσετον
Ίκαρον· και αν έπεσενο
πτερωθείς κι επνίγη10
θαλασσωμένος·
γ΄
Αφ’ υψηλά όμως έπεσε,
και απέθανεν ελεύθερος.
—Αν γένεις σφάγιον άτιμον
ενός τυράννου, νόμιζε15
φρικτόν τον τάφον.
δ΄
Μούσα το Ικάριον πέλαγος
έχεις γνωστόν. Νά η Πάτμος,
νά αι Κορασσίαι, κι η Κάλυμνα
που τρέφει τας μελίσσας 20
με αθέριστα άνθη.
ε΄
Νά της αλόης η νήσος,
και η Κως ευτυχεστάτη,
ήτις του κόσμου εχάρισε
τον Απελλήν και αθάνατον25
τον Ιπποκράτην.
ς΄
Ιδού και ο μέγας τρόμος
της Ασίας γης, η Σάμος·
πλέξε δι’ αυτήν τον στέφανον
υμνητικόν και αιώνιον30
λυρική κόρη.
ζ΄
Αυτού, ενθυμάσαι, εγέμιζες
του τέιου Ανακρέοντος
χαρμόσυνον κρατήρα,
κι έστρωνες διά τον γέροντα35
δροσόεντα ρόδα.
η΄
Αυτού, του Ομήρου εδίδασκες
τα δάκτυλα να τρέχουσι
με την ωδήν συμφώνως,
όταν τα έργα ιστόρει 40
θεών και ηρώων.
θ΄
Αυτού, τα χρυσά έπη
εμψύχωνες εκείνου,
δι’ ού τα νέφη εσχίσθησαν
και των άστρων εφάνηκεν45
η αρμονία.
ι΄
Ω κατοικία Ζεφύρων,
όταν αλλού του ηλίου
καίουν τα βουνά οι ακτίνες,
ή τον χειμώνα η νύκτα50
κόπτει τας βρύσεις·
ια΄
Εσύ ανθηρόν το στήθος σου,
φαιδρόν τον ουρανόν
έχεις, και από τα δένδρα σου
πολλή πάντοτε κρέμεται55
καρποφορία.
ιβ΄
Καθώς προτού νυκτώσει,
μέσα εις τον κυανόχροον
αιθέρα, μόνος φαίνεται
λάμπων γλυκύς ο αστέρας60
της Αφροδίτης.
ιγ΄
Καθώς μυρτιά υπερήφανος
απ’ άνθη φορτωμένη
και από δροσιάν αστράπτει,
όταν η αυγή χρυσόζωνος65
την χαιρετάει·
ιδ΄
Ούτω το κύμα Ικάριον
κτυπούσα η βάρκα, βλέπει
σε εις τα νησία ανάμεσα
λαμπράν και υψηλοτάτην,70
και αγαλλιάζει.
ιε΄
Τί εγίνηκαν οι ημέραι,
ότε εις τας κορυφάς
του Κερκετέως δενδρόεντος
εχόρευον οι τέχναι75
στεφανωμέναι.
ις΄
Έρχονται, ω μακαρία
νήσος, έρχονται πάλιν·
το προμηνύουσι τ’ άντρα σου
φλογώδη, εξ ών μυρίαι80
μάχαιραι εκβαίνουν.
ιζ΄
Ως οι σφήκες μαζώνονται
επί τα ολίγα λείψανα
σπαραγμένης ελάφου,
ή ταύρου οπού εκατάντησε85
δείπνον λεαίνης,
ιη΄
Αλλ’ αν βροντήσει εξαίφνης,
πετάουν ευθύς και αφήνουσι
την ποθητήν τροφήν,
υπό τα δένδρα φεύγουσαι90
και υπό τους βράχους·
ιθ΄
Ούτως, εις τα παράλια
ασιατικά, τα πλήθη
αγαρηνά αναρίθμητα
βλέπω να επισωρεύονται,95
όμως ματαίως.
κ΄
Σάλπιγγα μεγαλόφθογγος
«οι Σάμιοι», κράζει, «οι Σάμιοι»,
και ιδού τα πόδια τρέμουσι
μυρίων ανδρών και αλόγων100
θορυβουμένων.
κα΄
«Οι Σάμιοι»· —και εσκορπίσθησαν
των απίστων αι φάλαγγες.
—Α, τί, ω δειλοί, δεν μένετε
να ιδείτε, αν το σπαθί μας105
κοπτερόν είναι;
κβ΄
Έρχονται, πάλιν έρχονται
χαράς ημέραι, ω Σάμος·
το προμηνύουν οι θρίαμβοι
πολλοί και θαυμαστοί,110
που σε δοξάζουν.
κγ΄
Νήσος λαμπρά ευδαιμόνει·
ότε η δουλεία σε αμαύρωνε,
σ’ είδον· άμποτε νά ’λθω
να φιλήσω το ελεύθερον115
ιερόν σου χώμα.
κδ
΄Εάν φιλοτιμούμεθα
να την ξαναποκτήσομεν
μ’ ίδρωτα και με αίμα,
καλόν είναι το καύχημα120
της αρχαίας δόξης.
Α. ΚΑΛΒΟΣ
(Ζάκυνθος, 1792 – Λονδίνο, 3 Νοεμβρίου 1869).
Έλληνας ευρυμαθής λόγιος και εθνικός ποιητής πατριώτης επαναστάτης, αρχαιολάτρης και νεοκλασικιστής.
Ο Κάλβος γεννήθηκε το 1792 στη Ζάκυνθο από μητέρα αρχοντοπούλα (την Ανδριανή Ρουκάνη) και από πατέρα μικροαστό και τυχοδιώκτη (τον Τζανέτο ή Ιωάννη Κάλβο, πρώην ανθυπολοχαγό του ενετικού μισθοφορικού στρατού), έμαθε τα πρώτα γράμματα στη Ζάκυνθο και συνέχισε τις σπουδές του στην ελληνική παροικία στο Λιβόρνο. Ο Ugo Foscolo, ο πιο τιμημένος Ιταλός ποιητής και λόγιος της εποχής, έγινε δάσκαλος, καθοδηγητής και μυητής του Κάλβου στον νεοκλασικισμό, στα αρχαϊκά πρότυπα, και στον πολιτικό φιλελευθερισμό. Αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές και έζησε πριν τον Σολωμό. Ο Κάλβος πέθανε στις 3 Νοεμβρίου του 1869. Η ταφή του έγινε στο νεκροταφείο της εκκλησίας της Αγ. Μαργαρίτας στο Κέντιγκτον, κοντά στο Λάουθ.
Α) Υπάρχει έμμετρος στίχος, χωρίζεται σε στροφές, με ίσο αριθμό στίχων και συλλαβών,
(5στιχες στροφές)
Συχνοί οι διασκελισμοί ανάμεσα στους στίχους και στις στροφές, δίνουν στο ποίημα ρυθμό, διδακτικό ύφος και ρητορικό τόνο.
Β) Χρησιμοποιείται η ομοιοκαταληξία
Γ) Ο στίχος είναι προσεγμένος και στολισμένος, χρησιμοποιείται το ποιητικό λεξιλόγιο «ποιητικές λέξεις», αποφεύγεται η χρήση του πεζού λόγου.
Δ) Η στίξη είναι κανονική , υπάρχει λυρικότητα στο λόγο και διατήρηση του νοήματος των λέξεων και
Ε) Η ανάπτυξη του θέματος είναι λογική (λογική ανάπτυξη του αρχικού συλλογισμού «τίτλου του ποιήματος») και έχουμε αλληλουχία νοημάτων.
Έτσι το ποίημα υπηρετεί πιστά το στόχο του : την αισθητική απόλαυση, την τέρψη του αναγνώστη, σεβόμενο πάντοτε τους ανωτέρω κανόνες.
Σκοπός αυτού του ρεύματος ήταν να δημιουργήσει αρμονία ανάμεσα στα αρχαία κείμενα και στα γραπτά της εποχής. Εκείνη την εποχή οι συγγραφείς έπρεπε να ανταποκρίνονται σε αυστηρούς κανόνες. Η κλασική λογοτεχνία διατηρεί τον ρεαλισμό και δεν περιέχει τίποτε το φανταστικό ή το μη ρεαλιστικό. Μια στροφή προς τα κείμενα της αρχαιότητας (αρχαιοελληνικά, ρωμαϊκά) λαμβάνει χώρα στην κλασική λογοτεχνία, ποίηση κλπ.
Πρότυπα
Ο Αριστοτέλης: Η Ποιητική του επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον κλασικισμό.
Οι ελληνικοί και ρωμαϊκοί μύθοι.
• Τι γνωρίζετε για τον Α. Κάλβο; Και τι γνωρίζετε για την ποιητική του; (Γλώσσα, ύφος, άλλα στοιχεία)
Η νεοκλασικιστική του παιδεία και η ρομαντική του ψυχοσύνθεση συνδυάζουν στην ποίηση του, τα αρχαιοελληνικά πρότυπα με την σύγχρονη επαναστατική επικαιρότητα, την κλασικιστική φόρμα με το ρομαντικό περιεχόμενο. Ο Κάλβος επιχειρούσε να συνδυάσει δύο αντίθετες δυνάμεις, π.χ. το μυθικό στοιχείο και τα σύγχρονα γεγονότα της εποχής του, τον Δία και τον Θεό, τον νεοκλασικισμό και τον ρομαντισμό. Η γλώσσα που χρησιμοποίει είναι αρχαΐζουσα με βάση δημοτική. Δεν είχε το θάρρος να απορρίψει την καθαρεύουσα ή τη δημοτική. Στη συμβίωση της δημοτικής με την καθαρεύουσα γίνεται διασταύρωση μεταξύ της ζωντανής φωνής της ζωής και του κόσμου των βιβλίων.
Επίσης το 1824 τύπωσε άλλες δέκα Ωδές τα «ΛΥΡΙΚΑ», από αυτές η πρώτη αναφέρεται στη Ζάκυνθο.
Όσοι αισθάνονται το χάλκινο χέρι βαρύ, τότε είναι άξιοι να είναι δούλοι, γιατί θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία. Ο ατιμωτικός θάνατος είναι σήμα και μοιραία συνέπεια ενός ραγιάδικου βίου και λαού.
Χρειαζόταν οι Έλληνες μία γενναία καρδιά ώστε να σκεφτούν τις αξίες την πατρίδα, την γλώσσα και την θρησκεία. Να κατακτήσουν την ελευθερία τους, ώστε επιτέλους να έρθει η απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό.
Το μήνυμα αυτού του ποιήματος είναι : Όταν πεθαίνεις για την ελευθερία ο θάνατος είναι τιμητικός, αν είσαι αντικείμενο του δυνάστη, είναι σαν να πεθαίνεις για το τίποτα, ατιμωτικός θάνατος. Ο δοξασμένος θάνατος είναι πάντοτε δείγμα και σήμα των υπάρξεων και των λαών που ποθούν την ελευθερία. Η ελευθερία δε χαρίζεται, αλλά είναι έπαθλο που το κερδίζει ο άνθρωπος με σκληρό αγώνα. "Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία".
Ωδή τετάρτη
[XIV]
Εις Σάμονα΄Όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ του φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας, ας έχωσι·
θέλει αρετήν και τόλμην5
η ελευθερία.
β΄
Αυτή (και ο μύθος κρύπτει
νουν αληθείας) επτέρωσετον
Ίκαρον· και αν έπεσενο
πτερωθείς κι επνίγη10
θαλασσωμένος·
γ΄
Αφ’ υψηλά όμως έπεσε,
και απέθανεν ελεύθερος.
—Αν γένεις σφάγιον άτιμον
ενός τυράννου, νόμιζε15
φρικτόν τον τάφον.
δ΄
Μούσα το Ικάριον πέλαγος
έχεις γνωστόν. Νά η Πάτμος,
νά αι Κορασσίαι, κι η Κάλυμνα
που τρέφει τας μελίσσας 20
με αθέριστα άνθη.
ε΄
Νά της αλόης η νήσος,
και η Κως ευτυχεστάτη,
ήτις του κόσμου εχάρισε
τον Απελλήν και αθάνατον25
τον Ιπποκράτην.
ς΄
Ιδού και ο μέγας τρόμος
της Ασίας γης, η Σάμος·
πλέξε δι’ αυτήν τον στέφανον
υμνητικόν και αιώνιον30
λυρική κόρη.
ζ΄
Αυτού, ενθυμάσαι, εγέμιζες
του τέιου Ανακρέοντος
χαρμόσυνον κρατήρα,
κι έστρωνες διά τον γέροντα35
δροσόεντα ρόδα.
η΄
Αυτού, του Ομήρου εδίδασκες
τα δάκτυλα να τρέχουσι
με την ωδήν συμφώνως,
όταν τα έργα ιστόρει 40
θεών και ηρώων.
θ΄
Αυτού, τα χρυσά έπη
εμψύχωνες εκείνου,
δι’ ού τα νέφη εσχίσθησαν
και των άστρων εφάνηκεν45
η αρμονία.
ι΄
Ω κατοικία Ζεφύρων,
όταν αλλού του ηλίου
καίουν τα βουνά οι ακτίνες,
ή τον χειμώνα η νύκτα50
κόπτει τας βρύσεις·
ια΄
Εσύ ανθηρόν το στήθος σου,
φαιδρόν τον ουρανόν
έχεις, και από τα δένδρα σου
πολλή πάντοτε κρέμεται55
καρποφορία.
ιβ΄
Καθώς προτού νυκτώσει,
μέσα εις τον κυανόχροον
αιθέρα, μόνος φαίνεται
λάμπων γλυκύς ο αστέρας60
της Αφροδίτης.
ιγ΄
Καθώς μυρτιά υπερήφανος
απ’ άνθη φορτωμένη
και από δροσιάν αστράπτει,
όταν η αυγή χρυσόζωνος65
την χαιρετάει·
ιδ΄
Ούτω το κύμα Ικάριον
κτυπούσα η βάρκα, βλέπει
σε εις τα νησία ανάμεσα
λαμπράν και υψηλοτάτην,70
και αγαλλιάζει.
ιε΄
Τί εγίνηκαν οι ημέραι,
ότε εις τας κορυφάς
του Κερκετέως δενδρόεντος
εχόρευον οι τέχναι75
στεφανωμέναι.
ις΄
Έρχονται, ω μακαρία
νήσος, έρχονται πάλιν·
το προμηνύουσι τ’ άντρα σου
φλογώδη, εξ ών μυρίαι80
μάχαιραι εκβαίνουν.
ιζ΄
Ως οι σφήκες μαζώνονται
επί τα ολίγα λείψανα
σπαραγμένης ελάφου,
ή ταύρου οπού εκατάντησε85
δείπνον λεαίνης,
ιη΄
Αλλ’ αν βροντήσει εξαίφνης,
πετάουν ευθύς και αφήνουσι
την ποθητήν τροφήν,
υπό τα δένδρα φεύγουσαι90
και υπό τους βράχους·
ιθ΄
Ούτως, εις τα παράλια
ασιατικά, τα πλήθη
αγαρηνά αναρίθμητα
βλέπω να επισωρεύονται,95
όμως ματαίως.
κ΄
Σάλπιγγα μεγαλόφθογγος
«οι Σάμιοι», κράζει, «οι Σάμιοι»,
και ιδού τα πόδια τρέμουσι
μυρίων ανδρών και αλόγων100
θορυβουμένων.
κα΄
«Οι Σάμιοι»· —και εσκορπίσθησαν
των απίστων αι φάλαγγες.
—Α, τί, ω δειλοί, δεν μένετε
να ιδείτε, αν το σπαθί μας105
κοπτερόν είναι;
κβ΄
Έρχονται, πάλιν έρχονται
χαράς ημέραι, ω Σάμος·
το προμηνύουν οι θρίαμβοι
πολλοί και θαυμαστοί,110
που σε δοξάζουν.
κγ΄
Νήσος λαμπρά ευδαιμόνει·
ότε η δουλεία σε αμαύρωνε,
σ’ είδον· άμποτε νά ’λθω
να φιλήσω το ελεύθερον115
ιερόν σου χώμα.
κδ
΄Εάν φιλοτιμούμεθα
να την ξαναποκτήσομεν
μ’ ίδρωτα και με αίμα,
καλόν είναι το καύχημα120
της αρχαίας δόξης.
Α. ΚΑΛΒΟΣ
(Ζάκυνθος, 1792 – Λονδίνο, 3 Νοεμβρίου 1869).
Έλληνας ευρυμαθής λόγιος και εθνικός ποιητής πατριώτης επαναστάτης, αρχαιολάτρης και νεοκλασικιστής.
Ο Κάλβος γεννήθηκε το 1792 στη Ζάκυνθο από μητέρα αρχοντοπούλα (την Ανδριανή Ρουκάνη) και από πατέρα μικροαστό και τυχοδιώκτη (τον Τζανέτο ή Ιωάννη Κάλβο, πρώην ανθυπολοχαγό του ενετικού μισθοφορικού στρατού), έμαθε τα πρώτα γράμματα στη Ζάκυνθο και συνέχισε τις σπουδές του στην ελληνική παροικία στο Λιβόρνο. Ο Ugo Foscolo, ο πιο τιμημένος Ιταλός ποιητής και λόγιος της εποχής, έγινε δάσκαλος, καθοδηγητής και μυητής του Κάλβου στον νεοκλασικισμό, στα αρχαϊκά πρότυπα, και στον πολιτικό φιλελευθερισμό. Αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές και έζησε πριν τον Σολωμό. Ο Κάλβος πέθανε στις 3 Νοεμβρίου του 1869. Η ταφή του έγινε στο νεκροταφείο της εκκλησίας της Αγ. Μαργαρίτας στο Κέντιγκτον, κοντά στο Λάουθ.
- Ποια χαρακτηριστικά του ποιήματος το εντάσσουν στην παραδοσιακή ποίηση;
Α) Υπάρχει έμμετρος στίχος, χωρίζεται σε στροφές, με ίσο αριθμό στίχων και συλλαβών,
(5στιχες στροφές)
Συχνοί οι διασκελισμοί ανάμεσα στους στίχους και στις στροφές, δίνουν στο ποίημα ρυθμό, διδακτικό ύφος και ρητορικό τόνο.
Β) Χρησιμοποιείται η ομοιοκαταληξία
Γ) Ο στίχος είναι προσεγμένος και στολισμένος, χρησιμοποιείται το ποιητικό λεξιλόγιο «ποιητικές λέξεις», αποφεύγεται η χρήση του πεζού λόγου.
Δ) Η στίξη είναι κανονική , υπάρχει λυρικότητα στο λόγο και διατήρηση του νοήματος των λέξεων και
Ε) Η ανάπτυξη του θέματος είναι λογική (λογική ανάπτυξη του αρχικού συλλογισμού «τίτλου του ποιήματος») και έχουμε αλληλουχία νοημάτων.
Έτσι το ποίημα υπηρετεί πιστά το στόχο του : την αισθητική απόλαυση, την τέρψη του αναγνώστη, σεβόμενο πάντοτε τους ανωτέρω κανόνες.
- Σε ποιο λογοτεχνικό ρεύμα ανήκει;
Σκοπός αυτού του ρεύματος ήταν να δημιουργήσει αρμονία ανάμεσα στα αρχαία κείμενα και στα γραπτά της εποχής. Εκείνη την εποχή οι συγγραφείς έπρεπε να ανταποκρίνονται σε αυστηρούς κανόνες. Η κλασική λογοτεχνία διατηρεί τον ρεαλισμό και δεν περιέχει τίποτε το φανταστικό ή το μη ρεαλιστικό. Μια στροφή προς τα κείμενα της αρχαιότητας (αρχαιοελληνικά, ρωμαϊκά) λαμβάνει χώρα στην κλασική λογοτεχνία, ποίηση κλπ.
Πρότυπα
Ο Αριστοτέλης: Η Ποιητική του επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον κλασικισμό.
Οι ελληνικοί και ρωμαϊκοί μύθοι.
• Τι γνωρίζετε για τον Α. Κάλβο; Και τι γνωρίζετε για την ποιητική του; (Γλώσσα, ύφος, άλλα στοιχεία)
Η νεοκλασικιστική του παιδεία και η ρομαντική του ψυχοσύνθεση συνδυάζουν στην ποίηση του, τα αρχαιοελληνικά πρότυπα με την σύγχρονη επαναστατική επικαιρότητα, την κλασικιστική φόρμα με το ρομαντικό περιεχόμενο. Ο Κάλβος επιχειρούσε να συνδυάσει δύο αντίθετες δυνάμεις, π.χ. το μυθικό στοιχείο και τα σύγχρονα γεγονότα της εποχής του, τον Δία και τον Θεό, τον νεοκλασικισμό και τον ρομαντισμό. Η γλώσσα που χρησιμοποίει είναι αρχαΐζουσα με βάση δημοτική. Δεν είχε το θάρρος να απορρίψει την καθαρεύουσα ή τη δημοτική. Στη συμβίωση της δημοτικής με την καθαρεύουσα γίνεται διασταύρωση μεταξύ της ζωντανής φωνής της ζωής και του κόσμου των βιβλίων.
- Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος και ποια σχέση έχει με την Επανάσταση και ποιες αξίες εξυψώνονται από τον ποιητή;
- Γνωρίζετε και άλλα παρόμοια ποιήματα του συγκεκριμένου ποιητή που να αναφέρονται στην Ελληνική Επανάσταση;
Επίσης το 1824 τύπωσε άλλες δέκα Ωδές τα «ΛΥΡΙΚΑ», από αυτές η πρώτη αναφέρεται στη Ζάκυνθο.
- Ανάλυση του ποιήματος
Όσοι αισθάνονται το χάλκινο χέρι βαρύ, τότε είναι άξιοι να είναι δούλοι, γιατί θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία. Ο ατιμωτικός θάνατος είναι σήμα και μοιραία συνέπεια ενός ραγιάδικου βίου και λαού.
Χρειαζόταν οι Έλληνες μία γενναία καρδιά ώστε να σκεφτούν τις αξίες την πατρίδα, την γλώσσα και την θρησκεία. Να κατακτήσουν την ελευθερία τους, ώστε επιτέλους να έρθει η απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό.
Το μήνυμα αυτού του ποιήματος είναι : Όταν πεθαίνεις για την ελευθερία ο θάνατος είναι τιμητικός, αν είσαι αντικείμενο του δυνάστη, είναι σαν να πεθαίνεις για το τίποτα, ατιμωτικός θάνατος. Ο δοξασμένος θάνατος είναι πάντοτε δείγμα και σήμα των υπάρξεων και των λαών που ποθούν την ελευθερία. Η ελευθερία δε χαρίζεται, αλλά είναι έπαθλο που το κερδίζει ο άνθρωπος με σκληρό αγώνα. "Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία".
καιΡήγας Φεραίος
(Βελεστίνο, 1757 - Βελιγράδι, 24 Ιουνίου 1798)
Ο Θούριος
Ως πότε παλικάρια, θα ζούμε στα στενά,
μονάχοι σα λιοντάρια, στις ράχες στα βουνά;
Σπηλιές να κατοικούμε, να βλέπουμε κλαδιά,
να φεύγωμ’ απ’ τον κόσμον, για την πικρή σκλαβιά;
Να χάνωμεν αδέλφια, πατρίδα και γονείς,
τους φίλους, τα παιδιά μας, κι όλους τους συγγενείς;
Κάλλιο είναι μιάς ώρας ελεύθερη ζωή,
παρά σαράντα χρόνια, σκλαβιά και φυλακή.
Τι σ’ ωφελεί αν ζήσεις, και είσαι στη σκλαβιά;
στοχάσου πως σε ψένουν, καθ’ ώραν στην φωτιά.
Βεζύρης, δραγουμάνος, αφέντης κι αν σταθής
ο τύραννος αδίκως σε κάμνει να χαθής.
Δουλεύεις όλη ημέρα, σε ό,τι κι αν σε πει,
κι’ αυτός πασχίζει πάλιν, το αίμα σου να πιει.
Ο Σούτζος, κι ο Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής
Γκίκας και Μαυρογένης, καθρέπτης, ειν’ να ιδής.
Ανδρείοι καπετάνοι, παπάδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν κι αγάδες, με άδικον σπαθί.
Κι αμέτρητοι άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί,
ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμμιά αφορμή.
Ελάτε με έναν ζήλον, σε τούτον τον καιρόν,
να κάμωμεν τον όρκον, επάνω στον σταυρόν.
Συμβούλους προκομμένους, με πατριωτισμόν
να βάλωμεν εις όλα, να δίδουν ορισμόν.
Οι νόμοι να ‘ν’ ο πρώτος, και μόνος οδηγός,
και της πατρίδος ένας, να γένει αρχηγός.
Γιατί κι η αναρχία, ομοιάζει την σκλαβιά,
να ζούμε σαν θηρία, ειν’ πιο σκληρή φωτιά.
Και τότε με τα χέρια, ψηλά στον ουρανόν
ας πούμ’ απ’ την καρδιά μας, ετούτα στον Θεόν.
Εδώ σηκώνονται οι πατριώτες όρθιοι,
και υψώνοντας τα χέρια προς τον ουρανόν,
κάνουν τον όρκον.
Ω βασιλεύ του κόσμου, ορκίζομαι σε Σε,
στην γνώμην των τυράννων, να μην έλθω ποτέ.
Μήτε να τους δουλεύσω, μήτε να πλανηθώ,
εις τα ταξίματά τους, για να παραδοθώ.
Εν όσω ζω στον κόσμον, ο μόνος μου σκοπός,
για να τους αφανίσω, θε νάναι σταθερός.
Πιστός εις την πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν,
αχώριστος για να ‘μαι, υπό τον στρατηγόν.
Κι αν παραβώ τον όρκον, ν’ αστράψ’ ο ουρανός,
και να με κατακάψη, να γένω σαν καπνός.
Τέλος του όρκου
Σ’ ανατολή και δύση, και νότον και βοριά,
για την πατρίδα όλοι, να ‘χωμεν μια καρδιά.
Στην πίστιν του καθ’ ένας, ελεύθερος να ζη,
στην δόξαν του πολέμου, να τρέξωμεν μαζί.
Βουλγάροι κι Αρβανήτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί,
Αράπηδες και άσπροι, με μια κοινήν ορμή,
Για την ελευθερίαν, να ζώσωμεν σπαθί,
πως είμαστ’ αντριωμένοι, παντού να ξακουσθή.
Όσα απ’ την τυραννίαν, πήγαν στην ξενητιά
στον τόπον του καθ’ ένας, ας έλθη τώρα πιά.
Και όσοι του πολεμου, την τέχνην αγροικούν
Εδώ ας τρέξουν όλοι, τυρράνους να νικούν.
Η Ρούμελη τους κράζει, μ’ αγκάλες ανοιχτές,
τους δίδει βιό και τόπον, αξίες και τιμές.
Ως ποτ’ οφφικιάλος, σε ξένους Βασιλείς;
έλα να γένης στύλος, δικής σου της φυλής.
Κάλλιο για την πατρίδα, κανένας να χαθή
ή να κρεμάση φούντα, για ξένον στο σπαθί.
Και όσοι προσκυνήσουν, δεν είναι πιά εχθροί,
αδέλφια μας θα γένουν, ας είναι κ’ εθνικοί.
Μα όσοι θα τολμήσουν, αντίκρυ να σταθούν,
εκείνοι και δικοί μας, αν είναι, ας χαθούν.
Σουλιώτες και Μανιάτες, λιοντάρια ξακουστά
ως πότε σταις σπηλιές σας, κοιμάστε σφαλιστά;
Μαυροβουνιού καπλάνια, Ολύμπου σταυραητοί,
κι Αγράφων τα ξεφτέρια, γεννήστε μια ψυχή.
Ανδρείοι Μακεδόνες, ορμήσετε για μια,
και αίμα των τυράννων, ρουφήξτε σα θεριά.
Του Σάββα και Δουνάβου, αδέλφια Χριστιανοί,
με τα άρματα στο χέρι, καθ’ ένας ας φανή,
Το αίμα σας ας βράση, με δίκαιον θυμόν,
μικροί μεγάλοι ομώστε, τυρράννου τον χαμόν.
Λεβέντες αντριωμένοι, Μαυροθαλασσινοί,
ο βάρβαρος ως πότε, θε να σας τυραννή.
Μην καρτερήτε πλέον, ανίκητοι Λαζοί,
χωθήτε στο μπογάζι, μ’ εμάς και σεις μαζί.
Δελφίνια της θαλάσσης, αζδέρια των νησιών,
σαν αστραπή χυθήτε, χτυπάτε τον εχθρόν.
Της Κρήτης και της Νύδρας, θαλασσινά πουλιά,
καιρός ειν’ της πατριδος, ν’ ακούστε την λαλιά.
Κι οσ’ είστε στην αρμάδα, σαν άξια παιδιά,
οι νόμοι σας προστάζουν, να βάλετε φωτιά.
Με εμάς κι εσείς Μαλτέζοι, γεννήτε ένα κορμί,
κατά της τυραννίας, ριχθήτε με ορμή.
Σας κράζει η Ελλάδα, σας θέλει, σας πονεί,
ζητά την συνδρομήν σας, με μητρική φωνή.
Τι σκέκεις Παζβαντζιόγλου, τόσον εκστατικός;
τινάξου στο Μπαλκάνι, φώλιασε σαν αητός.
Τους μπούφους και κοράκους, καθόλου μην ψηφάς,
με τον ραγιά ενώσου, αν θέλης να νικάς.
Συλήστρα και Μπραίλα, Σμαήλι και Κιλί,
Μπενδέρι και Χωτήνι, εσένα προσκαλεί.
Στρατεύματα σου στείλε, κ’ εκείνα προσκυνούν
γιατί στην τυρραννίαν, να ζήσουν δεν μπορούν.
Γκιουρντζή πιά μη κοιμάσαι, σηκώσου με ορμήν,
τον Προύσια να μοιάσης, έχεις την αφορμήν.
Και συ που στο Χαλέπι, ελεύθερα φρονείς
πασιά καιρόν μη χάνεις, στον κάμπον να φανής.
Με τα στρατεύματά σου, ευθύς να συκωθής,
στης Πόλης τα φερμάνια, ποτέ να μη δοθής.
Του Μισιριού ασλάνια, για πρώτη σας δουλειά,
δικόν σας ένα μπέη, κάμετε βασιλιά.
Χαράτζι της Αιγύπτου, στην Πόλη ας μη φανή,
για να ψοφήσει ο λύκος, όπου σας τυραννεί.
Με μια καρδιά όλοι, μια γνώμη, μια ψυχή,
χτυπάτε του τυράννου, την ρίζα να χαθή.
Να ανάψουμε μια φλόγα, σε όλην την Τουρκιά,
να τρέξει από την Μπόσνα, και ως την Αραπιά.
Ψηλά στα μπαϊράκια, σηκώστε τον σταυρόν,
και σαν αστροπελέκια, χτυπατε τον εχθρόν.
Ποτέ μη στοχασθήτε, πως είναι δυνατός,
καρδιοκτυπά και τρέμει, σαν τον λαγόν κι αυτός.
Τριακόσιοι Γκιρτζιαλήδες, τον έκαμαν να ιδή,
πως δεν μπορεί με τόπια, μπροστά τους να εβγεί.
Λοιπόν γιατί αργήτε, τι στέκεσθε νεκροί;
ξυπνήστε μην είστε ενάντιοι κι εχθροί.
Πως οι προπάτορές μας, ορμούσαν σα θεριά,
για την ελευθερία, πηδούσαν στη φωτιά.
Έτσι κι ημείς, αδέλφια, ν’ αρπάξουμε για μια
τα άρματα, και να βγούμεν απ’ την πικρή σκλαβιά.
Να σφάξουμε τους λύκους, που στον ζυγόν βαστούν,
και Χριστιανούς και Τούρκους, σκληρά τους τυραννούν.
Στεργιάς και του πελάγου, να λάμψη ο σταυρός,
και στην δικαιοσύνην, να σκύψη ο εχθρός.
Ο κόσμος να γλυτώση, απ’ αύτην την πληγή,
κ’ ελεύθεροι να ζώμεν, αδέλφια εις την γη.
• Τι γνωρίζετε για τον Ρήγα Φεραίο ; Και τι γνωρίζετε για την ποιητική του; (Γλώσσα, ύφος, άλλα στοιχεία).
Ο Ρήγας Φεραίος υπήρξε από τους μεγαλύτερους δάσκαλους και εθνομάρτυρες του Γένους. Γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο. Από την ιδιαίτερη αυτή πατρίδα του εξάλλου απέκτησε και το όνομα Βελεστινλής, ενώ το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνιος Κυριαζής ή Κυρίτζης. Το επώνυμο Φεραίος προφανώς αποτελεί δημιούργημα μεταγενέστερων λογίων και οφείλεται στο αρχαίο όνομα της γενέτειράς του «Φέραι».Σε ηλικία 20 χρονών πήγε στην Κωνσταντινούπολη, εκεί γνωρίστηκε με επιφανείς Φαναριώτες και γρήγορα έγινε γραμματικός καταστιχάριος του Αλέξανδρου Υψηλάντη και αργότερα γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας, Μαυρογένη. Αργότερα, διορίστηκε στην υπηρεσία του ηγεμόνα της Ουγγροβλαχίας βαρόνου Λάγκεφελντ, ο οποίος είχε ελληνική καταγωγή, και τον συνόδεψε στη Βιέννη, όπου νόμισε ότι βρήκε τις κατάλληλες συνθήκες για την ευόδωση των εθνικών του σχεδίων. Επηρεασμένος από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης πήρε την απόφαση να πρωτοστατήσει στην απελευθέρωση της πατρίδας του, καθώς και των Βαλκανικών χωρών. Ο Ρήγας πίστεψε στην προσωπικότητα του Ναπολέοντα και άρχισε να γράφει και να κυκλοφορεί μυστικά προκηρύξεις, χάρτες, εικόνες, πατριωτικά θούρια και πολλά άλλα φυλλάδια που σκοπό είχαν την αφύπνιση του υπόδουλου Γένους. Συνελήφθη, όμως, στις 8 Δεκεμβρίου του 1797 από τους Αυστριακούς στην Τεργέστη και παραδόθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι τον σκότωσαν δια στραγγαλισμού στις 12 Ιουνίου του 1798 στο Βελιγράδι.
• Ποια χαρακτηριστικά του ποιήματος το εντάσσουν στην παραδοσιακή ποίηση;
Είδος ποίησης : Το ποίημα «Θούριος» ανήκει στα ποιήματα της παραδοσιακής ποίησης.
1. Έμμετρος στίχος. Ο στίχος είναι, ιαμβικός 13σύλλαβος και το δεύτερο έχει 15σύλλαβο στίχο.
2. Ομοιοκαταληξία. Το ποίημα παρουσιάζει ομοιοκαταληξία και συγκεκριμένα ζευγαρωτή. Π.χ. στενά-σκλαβιά, καιρόν –Σταυρόν, οδηγός-αρχηγός, σκλαβιά- φωτιά, ουρανών-Θεών.
3. Λυρικότητα, δηλαδή σε όλο το ποίημα εκφράζεται το ίδιο συναίσθημα: ο πόθος για απελευθέρωση από τους Τούρκους και ο κοινός σκοπός και το κοινό όνειρο της λευτεριάς.
4. Λεξιλόγιο. Υπάρχει στο ποίημα λεξιλόγιο που δεν χρησιμοποιείται συχνά στην καθημερινή μας ζωή.
• Σε ποιο λογοτεχνικό ρεύμα ανήκει;
Εκπρόσωπος της ελληνικής λογιοσύνης του 18ου αιώνα. Οραματιζόταν τη δημιουργία μιας ελληνικής επικράτειας ευθυγραμμισμένης με τα πρότυπα του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, ιδιαίτερα όπως αυτά εκφράστηκαν από τους Εγκυκλοπαιδιστές.
• Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος και ποια σχέση έχει με την Επανάσταση και ποιες αξίες εξυψώνονται από τον ποιητή;
Το θέμα του ποιήματος είναι, μιας και πρόκειται για ένα πατριωτικό και επαναστατικό ύμνο, να εμψυχώσει τους Έλληνες και να τους οδηγήσει σε επαναστατική δράση, για την απόκτηση της ελευθερίας τους.
Υπήρξε σύμβολο του αγώνα.
Ο Ρήγας για να εκφράσει τα επαναστατικά του μηνύματα, δανείζεται από τους αρχαίους Έλληνες ποιητές, τον τίτλο «ΘΟΥΡΙΟΣ», που σημαίνει ορμητικός, μαινόμενος, πολεμικός.
Η σημαντικότερη αξία που εξυψώνεται είναι της ελευθερίας, της ζωής και της πολιτικής σκέψης.
• Γνωρίζετε και άλλα παρόμοια ποιήματα του συγκεκριμένου ποιητή που να αναφέρονται στην Ελληνική Επανάσταση;
Ως κορυφαίο έργο του θεωρείται το επαναστατικό πολιτικό φυλλάδιο « Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης της Μικράς Ασίας των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας».
Τον «ΘΟΥΡΙΟ». Μια επαναστατική προκήρυξη.
Την διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου, σύμφωνα με τα πρότυπα των Γάλλων Διαφωτιστών.
Το σύνταγμα του Ρήγα.
Ανάλυση :
Στο ποίημα κυριαρχεί ο πατριωτικός ενθουσιασμός καθώς και η αγάπη για την ελευθερία, η τόλμη και ο αγώνας. Άλλωστε και ο τίτλος που έχει επιλέξει ο ποιητής για αυτό το ποίημα δείχνει τον πόθο του ποιητή για την απελευθέρωση από την σκλαβιά. Επιλέγει και ο ίδιος την επανάσταση ως στάση ζωής.
Στο ποίημα παρατηρείται και το πολιτικό όραμα του Ρήγα: η δημιουργία μιας Ελληνικής Δημοκρατίας που θα κυριαρχούσε στη Βαλκανική αντικαθιστώντας την Οθωμανική, όπου θα υπάρχει μια ζωή ΕΛΕΥΘΕΡΗ, θα υπερισχύει η ΑΝΘΡΩΠΙΑ, η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, μα πάνω από όλα η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
Στην πρώτη στροφή μας λέει ότι ήρθε η ώρα της επανάστασης! Ότι δεν πρέπει να δέχονται άλλο πια παθητικά τα δεινά του τυράννου.
Στη δεύτερη στροφή είναι έτοιμος και πρόθυμος να υπερασπιστεί την Ελλάδα μέχρι τελικής πτώσεως.
Στην τρίτη στροφή βλέπουμε την τυραννική συμπεριφορά των Τούρκων απέναντι στους Έλληνες: σκοτωμοί, παιδομάζωμα κλπ.
Στην τελευταία στροφή τους καλεί να ορκιστούν στο σταυρό.
Ο ποιητής θέλει να στείλει ένα μήνυμα στους Έλληνες, δίνοντάς τους κουράγιο να ξέρουν να υψώνουν τα ανάστημά τους , να καταβάλλουν μεγαλύτερες προσπάθειες και να ξέρουν γιατί αγωνίζονται και να είναι ενωμένοι, διότι «Μόνο ενωμένοι νικάμε και καταφέρνουμε έως και τα πιο δύσκολα πράγματα στη ζωή».
Το Ελληνόπουλο
(Βίκτωρ Ουγκώ σε μετάφραση Κωστή Παλαμά)
Το ποίημα «Το Ελληνόπουλο» γράφτηκε από τον Βίκτορα Ουγκώ, το 1828 και αναφέρεται στην καταστροφή της Χίου από τους Οθωμανούς, στις 30 Μαρτίου 1822.
Τούρκοι διαβήκαν, χαλασμός, θάνατος πέρα ως πέρα.
Η Χίο, τ’όμορφο νησί, μαύρη απομένει ξέρα,
με τα κρασιά, με τα δεντρά
τ’ αρχοντονήσι, που βουνά και σπίτια και λαγκάδια
και στο χορό τις λυγερές καμιά φορά τα βράδια
καθρέφτιζε μεσ’ τα νερά.
Ερμιά παντού. Μα κοίταξε κι απάνου εκεί στο βράχο,
στου κάστρου τα χαλάσματα κάποιο παιδί μονάχο
κάθεται, σκύβει θλιβερά
το κεφαλάκι, στήριγμα και σκέπη του απομένει
μόνο μιαν άσπρη αγράμπελη σαν αυτό ξεχασμένη
μες την αφάνταστη φθορά.
-Φτωχό παιδί, που κάθεσαι ξυπόλυτο στις ράχες
για να μην κλαις λυπητερά, τ’ ήθελες τάχα να ‘χες
για να τα ιδώ τα θαλασσά
ματάκια σου ν’αστράψουνε, να ξαστερώσουν πάλι
και να σηκώσεις χαρωπά σαν πρώτα το κεφάλι
με τα μαλλάκια τα χρυσά;
Τι θέλεις άτυχο παιδί, τι θέλεις να σου δώσω
για να τα πλέξεις ξέγνοιαστα, για να τα καμαρώσω
ριχτά στους ώμους σου πλατιά
μαλλάκια, που του ψαλιδιού δεν τάχει αγγίξει η κόψη
και σκόρπια στη δροσάτη σου τριγύρω γέρνουν όψη
και σαν την κλαίουσα την ιτιά;
Σαν τι μπορούσε να σου διώξει τάχα το μαράζι;
Μήπως το κρίνο απ’ το Ιράν που του ματιού σου μοιάζει;
Μην ο καρπός απ’ το δεντρί
που μες στη μουσουλμανική παράδεισο φυτρώνει,
κι έν’ άλογο χρόνια εκατό κι αν πηλαλάει, δε σώνει
μες απ’ τον ίσκιο του να βγει;
Μην το πουλί που κελαηδάει στο δάσος νύχτα μέρα
και με τη γλύκα του περνάει και ντέφι και φλογέρα;
Τι θες κι απ’ όλα τ’ αγαθά
τούτα; Πες. Τ’ άνθος, τον καρπό; Θες το πουλί;
-Διαβάτη,
μου κράζει το Ελληνόπουλο με το γαλάζιο μάτι:
Βόλια, μπαρούτι θέλω, να!
• Τι γνωρίζετε για τους Βίκτωρ Ουγκώ και Κωστή Παλαμά; Και τι γνωρίζετε για την ποιητική τους; (Γλώσσα, ύφος, άλλα στοιχεία)
Ο Βίκτωρ Ουγκώ
(25 Φεβρουαρίου 1802 – 22 Μαΐου 1885)
Γάλλος μυθιστοριογράφος, ποιητής και δραματουργός.
Γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1802 στην πόλη Μπεζανσόν της ανατολικής Γαλλίας και ήταν ο νεότερος γιος του Ιωσήφ Ουγκώ και της Σοφί Τρεμπισέ. Ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός (έγινε στρατηγός της Αυτοκρατορίας το 1809) του Ναπολέοντα και ιδεολογικά τοποθετημένος στους δημοκρατικούς ενώ θρησκευτικά δήλωνε αθεϊστής. Στο άλλο άκρο η μητέρα του, προερχόμενη από παλιά αριστοκρατική οικογένεια, ήταν φιλομοναρχική και ευσεβής ρωμαιοκαθολική. Από πολύ νωρίς ξεκίνησε να γράφει ποιήματα και να μεταφράζει κλασσικούς Λατίνους ποιητές όπως ο Βιργίλιος. Ο Βίκτωρ Ουγκώ πέθανε στις 22 Μαΐου 1885 σε ηλικία 83 ετών έχοντας λάβει εν ζωή σπάνια δόξα για πνευματικό δημιουργό. Στη Γαλλία κηρύχθηκε εθνικό πένθος. Την ημέρα της κηδείας του (1η Ιουνίου) περίπου 2.000.000 άνθρωποι συνόδευσαν τον επιφανή νεκρό από την Αψίδα του Θριάμβου στο Πάνθεον, το οποίο ορίστηκε ως τελευταία του κατοικία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεγάλος μυθιστοριογράφος, ήταν θαυμαστής όχι μόνο της αρχαίας Ελλάδας και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, αλλά στήριξε μέσα από τα κείμενά του και τις δηλώσεις του, την εθνική ιδέα και την ελληνική επανάσταση. «Η ιερή σας πατρίδα έχει την πιο βαθιά μου αγάπη. Σκέφτομαι την Αθήνα, όπως σκέπτεται κανείς τον ήλιο», έγραφε στους Κρήτες, το 1867και υπέγραφε: «Ο αδελφός σας Βικτόρ Ουγκό».
Η τεχνική δεξιοτεχνία του Ουγκώ, ο υφολογικός πειραματισμός, η ραγδαία κλιμάκωση των συναισθημάτων, η ποικιλία και η καθολικότητα των θεμάτων του όχι μόνο τον καθιέρωσαν ως ηγέτη της γαλλικής ρομαντικής σχολής αλλά και ως προπομπό της σύγχρονης ποίησης.
Ο Ουγκώ έφερε μια νέα αίσθηση της ομορφιάς των λέξεων, επέκτεινε τους λυρικούς πόρους του γαλλικού στίχου και ενδυνάμωσε τον αλεξανδρινό στίχο με εντυπωσιακά μετρικά διασκελίσματα και τοποθετήσεις της τομής του στίχου. Η παραγωγή του ήταν απέραντη και η ποικιλομορφία της ακόμα καταπλήσσει. Ακόμα έσπασε την παράδοση, όπου η ποιητική γλώσσα θεωρούνταν ως μια εξειδικευμένη μορφή γλώσσας μεταξύ των διάφορων άλλων τεχνικών γλωσσών. Η ποίηση ήταν, για αυτόν, τόσο ελεύθερη και κυρίαρχη όσο οι ίδιοι οι άνθρωποι.
Μετάφραση ποιήματος από τον Κωστή Παλαμά
Έλληνα ποιητή, δοκιμιογράφο, κριτικό λογοτεχνία, διηγηματογράφο και θεατρικό συγγραφέα, από τις σπουδαιότερες πνευματικές φυσιογνωμίες του νέου Ελληνισμού. Γεννήθηκε στην Πάτρα στις 13 Ιανουαρίου του 1859 και καταγόταν από παλαιά μεσολογγίτικη οικογένεια, που είχε να επιδείξει εθνικούς αγωνιστές και πνευματικούς δημιουργούς. Σε ηλικία επτά ετών πήγε να ζήσει στο Μεσολόγγι. Στο Μεσολόγγι, που τόσο αγάπησε και τραγούδησε νοσταλγικά, έζησε έως το 1875, οπότε έφυγε για την Αθήνα και γράφτηκε στη Νομική Σχολή, η πραγματική του όμως κλίση ήταν η ποίηση. Δημιούργησε μια ολόκληρη εποχή κι έγινε δάσκαλος στις νεότερες γενιές. Δίκαια, λοιπόν, θεωρείται, ύστερα από τον Διονύσιο Σολωμό, ο δεύτερος εθνικός μας ποιητής. Ο Κωστής Παλαμάς πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου του 1943 και η κηδεία του την επομένη στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών εξελίχθηκε σε αντικατοχικό συλλαλητήριο.
Είχε απηχήσεις του ρομαντισμού της Α' Αθηναϊκής Σχολής και κάποια κατάλοιπα καθαρεύουσας. Χρησιμοποιεί την ανανεωμένη μετρική , με την εναλλαγή ιαμβικού και αναπαιστικού ρυθμού (ο ίδιος επισήμανε ότι παρακινήθηκε από την μετρική του Κάλβου), αλλά και την εκφραστική λιτότητα και σαφήνεια.
Στο ποίημα αυτό επίσης με τα σημεία στίξης (!) και (……), πετυχαίνει ένταση, σιγουριά.
• Ποια χαρακτηριστικά του ποιήματος το εντάσσουν στην παραδοσιακή ποίηση;
Τα χαρακτηριστικά του ποιήματος που το εντάσσουν στην παραδοσιακή ποίηση είναι τα εξής :
Α) Υπάρχει έμμετρος στίχος, χωρίζεται σε στροφές, με ίσο αριθμό στίχων και συλλαβών,
Β) Χρησιμοποιείται η ομοιοκαταληξία
Γ) Ο στίχος είναι προσεγμένος και στολισμένος, χρησιμοποιείται το ποιητικό λεξιλόγιο «ποιητικές λέξεις», αποφεύγεται η χρήση του πεζού λόγου.
1ος στίχος δείχνει παρόν και παρελθόν,
Δ) Η στίξη είναι κανονική , υπάρχει λυρικότητα στο λόγο και διατήρηση του νοήματος των λέξεων.
Στο ποίημα αυτό επίσης με τα σημεία στίξης (!) και (……), πετυχαίνει ένταση, σιγουριά και
Ε) Η ανάπτυξη του θέματος είναι λογική (λογική ανάπτυξη του αρχικού συλλογισμού «τίτλου του ποιήματος») και έχουμε αλληλουχία νοημάτων.
Έτσι το ποίημα υπηρετεί πιστά το στόχο του : την αισθητική απόλαυση, την τέρψη του αναγνώστη, σεβόμενο πάντοτε τους ανωτέρω κανόνες.
• Σε ποιο λογοτεχνικό ρεύμα ανήκει;
Ο Βίκτωρ Ουγκώ ήταν σημαντικός και προβεβλημένος εκπρόσωπος του κινήματος του γαλλικού ρομαντισμού. Η ποίηση προκύπτει από «την αυθόρμητη υπερχείλιση των ισχυρών συναισθημάτων» και τη σημασία της φαντασίας του ποιητή, χωρίς λογοτεχνικούς κανόνες της εποχής.
Ο δε Κωστής Παλαμάς αποτέλεσε κεντρική μορφή της λογοτεχνικής «γενιάς του 1880» και της αποκαλούμενης «Νέας Αθηναϊκής Σχολής». Οι ποιητές της γενιάς αυτής, ήταν νέοι ποιητές που αντιδρούσαν στις υπερβολές του αθηναϊκού ρομαντισμού και ενδιαφέρονταν για την καθιέρωση της δημοτικής στον ποιητικό λόγο.
• Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος και ποια σχέση έχει με την Επανάσταση και ποιες αξίες εξυψώνονται από τον ποιητή Β. Ουγκώ ;
Το ποίημα αναφέρεται στην καταστροφή της Χίου από τους Οθωμανούς στις 30 Μαρτίου 1822.
Ο ποιητής Β. Ουγκώ ήταν ένα φιλέλληνας που η Ελλάδα χρωστά πολλά.
Την αξία της ελευθερίας εξύψωνε περισσότερο, αλλά και την ανεξαρτησία των λαών.
• Γνωρίζετε και άλλα παρόμοια ποιήματα του συγκεκριμένου ποιητή που να αναφέρονται στην Ελληνική Επανάσταση;
Το ποίημα «Ενθουσιασμός» από την συλλογή του, Ύμνοι προς τους ήρωες της Ελληνικής Παλιγγενεσίας του 1821.
Ποιητική συλλογή, «Τα Ανατολικά», το 19829, για την Ελληνική Επανάσταση του 1821, από τα οποία προέρχεται και το ως άνω ποίημά μας.
Το ποίημα, «Τα κεφάλια του σαραγιού», όπου, μεταξύ των 6.000 κεφαλιών ηρωικών Ελλήνων αγωνιστών της ελευθερίας, που στάλθηκαν στο σαράι του Σουλτάνου, στη Κωνσταντινούπολη, βάζει και αυτά του Μάρκου Μπότσαρη, του Επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ και του Κωνσταντίνου Κανάρη, να συνομιλούν για την πολυπόθητη ελευθερία του Ελληνικού Γένους.
Ανάλυση του ποιήματος :
Οι Έλληνες παρόλο που δεν έχουν πυρομαχικά για να συνεχίσουν την επανάσταση είναι αποφασισμένοι και έχουν αγάπη για την ελευθερία.
Η εικόνα με το παιδί (το ΕΛΛΗΝΟΠΟΥΛΟ), είναι θλιβερή, παλεύει μέσα σε ένα όνειρο, μια ονειρική κατάσταση, μετά την σφαγή της Χίου από τους Τούρκους, όρθιο μόνο του πάνω στον βράχο, ενώ πριν ήταν όλα πανέμορφα σ’ αυτό το αρχοντονήσι, τώρα καταστροφή παντού και αυτό ελπίζει, ελπίζει να του δοθούν βόλια για να πολεμήσει, διότι τίποτε πλέον δε απόμεινε, παρά η ελπίδα και η αγάπη για την ελευθερία από τον τουρκικό ζυγό.
Η μάχη απλώνεται παντού στα Βαλκάνια, έτσι οι Έλληνες πρέπει να μείνουν ενωμένοι και κατά την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, αποτέλεσμα δε αυτού ήταν και η απελευθέρωση της Ηπείρου (Πίνδος), η οποία ελευθερώθηκε στην διάρκεια των πολέμων αυτών.
(Βίκτωρ Ουγκώ σε μετάφραση Κωστή Παλαμά)
Το ποίημα «Το Ελληνόπουλο» γράφτηκε από τον Βίκτορα Ουγκώ, το 1828 και αναφέρεται στην καταστροφή της Χίου από τους Οθωμανούς, στις 30 Μαρτίου 1822.
Τούρκοι διαβήκαν, χαλασμός, θάνατος πέρα ως πέρα.
Η Χίο, τ’όμορφο νησί, μαύρη απομένει ξέρα,
με τα κρασιά, με τα δεντρά
τ’ αρχοντονήσι, που βουνά και σπίτια και λαγκάδια
και στο χορό τις λυγερές καμιά φορά τα βράδια
καθρέφτιζε μεσ’ τα νερά.
Ερμιά παντού. Μα κοίταξε κι απάνου εκεί στο βράχο,
στου κάστρου τα χαλάσματα κάποιο παιδί μονάχο
κάθεται, σκύβει θλιβερά
το κεφαλάκι, στήριγμα και σκέπη του απομένει
μόνο μιαν άσπρη αγράμπελη σαν αυτό ξεχασμένη
μες την αφάνταστη φθορά.
-Φτωχό παιδί, που κάθεσαι ξυπόλυτο στις ράχες
για να μην κλαις λυπητερά, τ’ ήθελες τάχα να ‘χες
για να τα ιδώ τα θαλασσά
ματάκια σου ν’αστράψουνε, να ξαστερώσουν πάλι
και να σηκώσεις χαρωπά σαν πρώτα το κεφάλι
με τα μαλλάκια τα χρυσά;
Τι θέλεις άτυχο παιδί, τι θέλεις να σου δώσω
για να τα πλέξεις ξέγνοιαστα, για να τα καμαρώσω
ριχτά στους ώμους σου πλατιά
μαλλάκια, που του ψαλιδιού δεν τάχει αγγίξει η κόψη
και σκόρπια στη δροσάτη σου τριγύρω γέρνουν όψη
και σαν την κλαίουσα την ιτιά;
Σαν τι μπορούσε να σου διώξει τάχα το μαράζι;
Μήπως το κρίνο απ’ το Ιράν που του ματιού σου μοιάζει;
Μην ο καρπός απ’ το δεντρί
που μες στη μουσουλμανική παράδεισο φυτρώνει,
κι έν’ άλογο χρόνια εκατό κι αν πηλαλάει, δε σώνει
μες απ’ τον ίσκιο του να βγει;
Μην το πουλί που κελαηδάει στο δάσος νύχτα μέρα
και με τη γλύκα του περνάει και ντέφι και φλογέρα;
Τι θες κι απ’ όλα τ’ αγαθά
τούτα; Πες. Τ’ άνθος, τον καρπό; Θες το πουλί;
-Διαβάτη,
μου κράζει το Ελληνόπουλο με το γαλάζιο μάτι:
Βόλια, μπαρούτι θέλω, να!
• Τι γνωρίζετε για τους Βίκτωρ Ουγκώ και Κωστή Παλαμά; Και τι γνωρίζετε για την ποιητική τους; (Γλώσσα, ύφος, άλλα στοιχεία)
Ο Βίκτωρ Ουγκώ
(25 Φεβρουαρίου 1802 – 22 Μαΐου 1885)
Γάλλος μυθιστοριογράφος, ποιητής και δραματουργός.
Γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1802 στην πόλη Μπεζανσόν της ανατολικής Γαλλίας και ήταν ο νεότερος γιος του Ιωσήφ Ουγκώ και της Σοφί Τρεμπισέ. Ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός (έγινε στρατηγός της Αυτοκρατορίας το 1809) του Ναπολέοντα και ιδεολογικά τοποθετημένος στους δημοκρατικούς ενώ θρησκευτικά δήλωνε αθεϊστής. Στο άλλο άκρο η μητέρα του, προερχόμενη από παλιά αριστοκρατική οικογένεια, ήταν φιλομοναρχική και ευσεβής ρωμαιοκαθολική. Από πολύ νωρίς ξεκίνησε να γράφει ποιήματα και να μεταφράζει κλασσικούς Λατίνους ποιητές όπως ο Βιργίλιος. Ο Βίκτωρ Ουγκώ πέθανε στις 22 Μαΐου 1885 σε ηλικία 83 ετών έχοντας λάβει εν ζωή σπάνια δόξα για πνευματικό δημιουργό. Στη Γαλλία κηρύχθηκε εθνικό πένθος. Την ημέρα της κηδείας του (1η Ιουνίου) περίπου 2.000.000 άνθρωποι συνόδευσαν τον επιφανή νεκρό από την Αψίδα του Θριάμβου στο Πάνθεον, το οποίο ορίστηκε ως τελευταία του κατοικία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεγάλος μυθιστοριογράφος, ήταν θαυμαστής όχι μόνο της αρχαίας Ελλάδας και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, αλλά στήριξε μέσα από τα κείμενά του και τις δηλώσεις του, την εθνική ιδέα και την ελληνική επανάσταση. «Η ιερή σας πατρίδα έχει την πιο βαθιά μου αγάπη. Σκέφτομαι την Αθήνα, όπως σκέπτεται κανείς τον ήλιο», έγραφε στους Κρήτες, το 1867και υπέγραφε: «Ο αδελφός σας Βικτόρ Ουγκό».
Η τεχνική δεξιοτεχνία του Ουγκώ, ο υφολογικός πειραματισμός, η ραγδαία κλιμάκωση των συναισθημάτων, η ποικιλία και η καθολικότητα των θεμάτων του όχι μόνο τον καθιέρωσαν ως ηγέτη της γαλλικής ρομαντικής σχολής αλλά και ως προπομπό της σύγχρονης ποίησης.
Ο Ουγκώ έφερε μια νέα αίσθηση της ομορφιάς των λέξεων, επέκτεινε τους λυρικούς πόρους του γαλλικού στίχου και ενδυνάμωσε τον αλεξανδρινό στίχο με εντυπωσιακά μετρικά διασκελίσματα και τοποθετήσεις της τομής του στίχου. Η παραγωγή του ήταν απέραντη και η ποικιλομορφία της ακόμα καταπλήσσει. Ακόμα έσπασε την παράδοση, όπου η ποιητική γλώσσα θεωρούνταν ως μια εξειδικευμένη μορφή γλώσσας μεταξύ των διάφορων άλλων τεχνικών γλωσσών. Η ποίηση ήταν, για αυτόν, τόσο ελεύθερη και κυρίαρχη όσο οι ίδιοι οι άνθρωποι.
Μετάφραση ποιήματος από τον Κωστή Παλαμά
Έλληνα ποιητή, δοκιμιογράφο, κριτικό λογοτεχνία, διηγηματογράφο και θεατρικό συγγραφέα, από τις σπουδαιότερες πνευματικές φυσιογνωμίες του νέου Ελληνισμού. Γεννήθηκε στην Πάτρα στις 13 Ιανουαρίου του 1859 και καταγόταν από παλαιά μεσολογγίτικη οικογένεια, που είχε να επιδείξει εθνικούς αγωνιστές και πνευματικούς δημιουργούς. Σε ηλικία επτά ετών πήγε να ζήσει στο Μεσολόγγι. Στο Μεσολόγγι, που τόσο αγάπησε και τραγούδησε νοσταλγικά, έζησε έως το 1875, οπότε έφυγε για την Αθήνα και γράφτηκε στη Νομική Σχολή, η πραγματική του όμως κλίση ήταν η ποίηση. Δημιούργησε μια ολόκληρη εποχή κι έγινε δάσκαλος στις νεότερες γενιές. Δίκαια, λοιπόν, θεωρείται, ύστερα από τον Διονύσιο Σολωμό, ο δεύτερος εθνικός μας ποιητής. Ο Κωστής Παλαμάς πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου του 1943 και η κηδεία του την επομένη στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών εξελίχθηκε σε αντικατοχικό συλλαλητήριο.
Είχε απηχήσεις του ρομαντισμού της Α' Αθηναϊκής Σχολής και κάποια κατάλοιπα καθαρεύουσας. Χρησιμοποιεί την ανανεωμένη μετρική , με την εναλλαγή ιαμβικού και αναπαιστικού ρυθμού (ο ίδιος επισήμανε ότι παρακινήθηκε από την μετρική του Κάλβου), αλλά και την εκφραστική λιτότητα και σαφήνεια.
Στο ποίημα αυτό επίσης με τα σημεία στίξης (!) και (……), πετυχαίνει ένταση, σιγουριά.
• Ποια χαρακτηριστικά του ποιήματος το εντάσσουν στην παραδοσιακή ποίηση;
Τα χαρακτηριστικά του ποιήματος που το εντάσσουν στην παραδοσιακή ποίηση είναι τα εξής :
Α) Υπάρχει έμμετρος στίχος, χωρίζεται σε στροφές, με ίσο αριθμό στίχων και συλλαβών,
Β) Χρησιμοποιείται η ομοιοκαταληξία
Γ) Ο στίχος είναι προσεγμένος και στολισμένος, χρησιμοποιείται το ποιητικό λεξιλόγιο «ποιητικές λέξεις», αποφεύγεται η χρήση του πεζού λόγου.
1ος στίχος δείχνει παρόν και παρελθόν,
Δ) Η στίξη είναι κανονική , υπάρχει λυρικότητα στο λόγο και διατήρηση του νοήματος των λέξεων.
Στο ποίημα αυτό επίσης με τα σημεία στίξης (!) και (……), πετυχαίνει ένταση, σιγουριά και
Ε) Η ανάπτυξη του θέματος είναι λογική (λογική ανάπτυξη του αρχικού συλλογισμού «τίτλου του ποιήματος») και έχουμε αλληλουχία νοημάτων.
Έτσι το ποίημα υπηρετεί πιστά το στόχο του : την αισθητική απόλαυση, την τέρψη του αναγνώστη, σεβόμενο πάντοτε τους ανωτέρω κανόνες.
• Σε ποιο λογοτεχνικό ρεύμα ανήκει;
Ο Βίκτωρ Ουγκώ ήταν σημαντικός και προβεβλημένος εκπρόσωπος του κινήματος του γαλλικού ρομαντισμού. Η ποίηση προκύπτει από «την αυθόρμητη υπερχείλιση των ισχυρών συναισθημάτων» και τη σημασία της φαντασίας του ποιητή, χωρίς λογοτεχνικούς κανόνες της εποχής.
Ο δε Κωστής Παλαμάς αποτέλεσε κεντρική μορφή της λογοτεχνικής «γενιάς του 1880» και της αποκαλούμενης «Νέας Αθηναϊκής Σχολής». Οι ποιητές της γενιάς αυτής, ήταν νέοι ποιητές που αντιδρούσαν στις υπερβολές του αθηναϊκού ρομαντισμού και ενδιαφέρονταν για την καθιέρωση της δημοτικής στον ποιητικό λόγο.
• Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος και ποια σχέση έχει με την Επανάσταση και ποιες αξίες εξυψώνονται από τον ποιητή Β. Ουγκώ ;
Το ποίημα αναφέρεται στην καταστροφή της Χίου από τους Οθωμανούς στις 30 Μαρτίου 1822.
Ο ποιητής Β. Ουγκώ ήταν ένα φιλέλληνας που η Ελλάδα χρωστά πολλά.
Την αξία της ελευθερίας εξύψωνε περισσότερο, αλλά και την ανεξαρτησία των λαών.
• Γνωρίζετε και άλλα παρόμοια ποιήματα του συγκεκριμένου ποιητή που να αναφέρονται στην Ελληνική Επανάσταση;
Το ποίημα «Ενθουσιασμός» από την συλλογή του, Ύμνοι προς τους ήρωες της Ελληνικής Παλιγγενεσίας του 1821.
Ποιητική συλλογή, «Τα Ανατολικά», το 19829, για την Ελληνική Επανάσταση του 1821, από τα οποία προέρχεται και το ως άνω ποίημά μας.
Το ποίημα, «Τα κεφάλια του σαραγιού», όπου, μεταξύ των 6.000 κεφαλιών ηρωικών Ελλήνων αγωνιστών της ελευθερίας, που στάλθηκαν στο σαράι του Σουλτάνου, στη Κωνσταντινούπολη, βάζει και αυτά του Μάρκου Μπότσαρη, του Επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ και του Κωνσταντίνου Κανάρη, να συνομιλούν για την πολυπόθητη ελευθερία του Ελληνικού Γένους.
Ανάλυση του ποιήματος :
Οι Έλληνες παρόλο που δεν έχουν πυρομαχικά για να συνεχίσουν την επανάσταση είναι αποφασισμένοι και έχουν αγάπη για την ελευθερία.
Η εικόνα με το παιδί (το ΕΛΛΗΝΟΠΟΥΛΟ), είναι θλιβερή, παλεύει μέσα σε ένα όνειρο, μια ονειρική κατάσταση, μετά την σφαγή της Χίου από τους Τούρκους, όρθιο μόνο του πάνω στον βράχο, ενώ πριν ήταν όλα πανέμορφα σ’ αυτό το αρχοντονήσι, τώρα καταστροφή παντού και αυτό ελπίζει, ελπίζει να του δοθούν βόλια για να πολεμήσει, διότι τίποτε πλέον δε απόμεινε, παρά η ελπίδα και η αγάπη για την ελευθερία από τον τουρκικό ζυγό.
Η μάχη απλώνεται παντού στα Βαλκάνια, έτσι οι Έλληνες πρέπει να μείνουν ενωμένοι και κατά την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, αποτέλεσμα δε αυτού ήταν και η απελευθέρωση της Ηπείρου (Πίνδος), η οποία ελευθερώθηκε στην διάρκεια των πολέμων αυτών.